Organisme:

Het zika-virus is een enkelstrengs RNA-virus, ingedeeld in het genus flavivirus binnen de familie van Flaviviridae. Het zika-virus is een ‘arthropod borne’ virus (arbovirus) dat gerelateerd is aan virussen die dengue, St. Louis-encefalitis, West-Nijlkoorts en Japanse-encefalitis veroorzaken en ook tot de Flaviviridae behoren -infectie met andere flavivirussen als dengue zijn.
De pathogenese is nog niet goed bekend, verondersteld wordt dat het overeenkomst vertoont met dengue- en chikungunya virusinfecties waarbij de virusreplicatie vooral plaatsvindt in de mononucleaire fagocyten.
Meldingen en uitbraken van zika-infecties hebben plaatsgevonden in tropisch Afrika, Zuidoost-Azië̈, op een aantal eilanden van de Pacific (waaronder Frans-Polynesië̈; 2013, en recent (mei 2015) in Brazilië̈ en andere landen van de Zuid-Amerikaanse regio (waaronder Colombia, Suriname en Venezuela) en Midden-Amerika. Voor actuele informatie, zie de LCI richtlijn en de websites van het CDC, ECDC en PAHO.

Transmissie:

Het virus wordt overgebracht door verscheidene Aedes spp. steekmuggen, waaronder Aedes aegypti en Aedes albopictus. Het zika-virus wordt overgebracht op de mens door steekmuggen van het Aedes- geslacht, die zowel overdag als in de late namiddag/avond steken.
Overige transmissieroutes moeten nog verder onderzocht worden maar er zijn aanwijzingen voor de volgende vormen van transmissie:

• Perinatale transmissie, meest waarschijnlijk transplacentair of gedurende de geboorte bij een viremische moeder;
• Transmissie door bloedtransfusie is theoretisch mogelijk aangezien zika-virus RNA-geïdentificeerd is in asymptomatische bloeddonoren tijdens een uitbraak;
• Transmissie via semen. Virus is tot ruim twee weken na het begin van de infectie uit semen gekweekt en RNA is tot 62 dagen na de start van de ziekteverschijnselen in semen aangetoond.
• Speeksel en moedermelk. In de acute fase van de ziekte is het virus in speeksel en moedermelk aangetroffen, maar transmissie is niet beschreven.

Incubatietijd:

De incubatieperiode is niet exact bekend maar wordt geschat tussen de 3 en 12 dagen.

Medisch beeld:

Asymptomatische of subklinische infecties komen, net als bij andere flavivirus infecties zoals dengue, vaak voor. Naar schatting ontwikkelt ongeveer één op de vier a vijf mensen geïnfecteerd met zika-virus, symptomen. De meeste mensen herstellen volledig. Een zika-virus infectie wordt beschreven als een milde, zelflimiterende, koortsende ziekte die 2-7 dagen duurt zonder ernstige complicaties. Een symptomatische infectie presenteert zich met één of meer van de volgende verschijnselen:
- acute koorts;
- niet-purulente conjunctivitis;
- hoofdpijn;
- gevoelloosheid;
- spier- en gewrichtspijn vooral van handen en voeten;
- huiduitslag (maculo-papulair; vaak beginnend in het gezicht en uitspreidend over de rest van het lichaam) en minder frequent met hoofdpijn (vooral achter de ogen), anorexie, - overgeven diarree en buikpijn.
De symptomen lijken erg op dat van een dengue- en chikungunya-infectie en kunnen daardoor makkelijk verward worden.
Complicaties:
Mogelijk bestaat er een relatie tussen een infectie met het zika-virus en de volgende complicaties:

• Er zijn sterke epidemiologische en virologische aanwijzingen voor een verband tussen zika-virus infectie en cerebrale congenitale malformaties zoals microcefalie van de foetus tijdens de zwangerschap (vooral eerste trimester). Naar een causale relatie wordt onderzoek gedaan. De CDC adviseert zwangeren, indien mogelijk, hun reis uit te stellen;
• Het syndroom van Guillain-Barré en neuropathie;
• De case fatality rate is nog onbekend, maar is waarschijnlijk erg laag.

Het is waarschijnlijk dat infectie leidt tot levenslange immuniteit. Er zijn tot dusverre geen re-infecties beschreven. Voor meer informatie, zie de LCI richtlijn.

Diagnostiek:

Bij patiënten met een passend klinisch beeld en relevante reishistorie is diagnostiek naar dengue, chikungunya en het zika virus  geïndiceerd. Bij verdenking van zika-virus infectie moet bij voorkeur eerst infectie met de eerste twee infecties uitgesloten worden.
Viremie bij infectie is kort, tot 5-10 dagen na start symptomen, waardoor moleculaire detectie van het virus alleen plaats kan vinden tijdens de acute fase (dag 1-10 na start symptomen). Recentelijk is er ook serologische testen beschikbaar. Voor actuele informatie, zie de LCI richtlijn en bijlage 1 diagnostiek ZIKA.

Werkgerelateerde diagnostiek

Het reizen naar een endemisch gebied in combinatie met klachten.

Melden beroepsziekten

Zie de NCvB website

• Bestrijding bij de bron

Het vermijden van reizen naar landen waar het zika-virus voorkomt. Zie hiervoor www.lcr.nl ,website van het CDC en die van het ECDC.

• Organisatorische & technische maatregelen

Goede voorlichting aan expat/werknemer werkzaam in endemische gebieden/landen t.a.v. preventieve maatregelen. Zie hiervoor www.lcr.nl.
Als er een sterk vermoeden is op een zika-infectie bestaat zodat er diagnostiek wordt aangevraagd, wordt in Caribisch Nederland direct muggenbestrijding rondom de woning uitgevoerd als onderdeel van de muggenbestrijdingsstrategie. Dit kan zowel door middel van bestrijdingsmiddelen tegen larven (larviciden), als tegen volwassen muggen (adulticiden). (Potentiele) broedplaatsen worden opgespoord en verwijderd.

• Persoonlijke beschermingsmiddelen

• Antimuggenmaatregelen, zoals een klamboe;
• Dragen van bedekkende kleding;
• De onbedekte huid insmeren met een muggenwerend middel dat DEET (diethyltoluamide) bevat.

Meer informatie over muggen/insecten overdraagbare infectieziekten kan worden gevonden op de LCR website.

• Therapie & vaccinatie

 Symptomatisch. Er is geen vaccine.

• Risicogroepen (medische kwetsbaren)

Mogelijk hebben ongeboren kinderen en zwangeren, evenals immuungecompromiteerden, in epidemische gebieden een groter risico op een ernstig beloop. Meer informatie over het zika-virus en zwangerschap, zie de CDC website.
Reizigers naar endemische gebieden, in het bijzonder zwangere vrouwen, moeten worden gewezen op het belang van maatregelen ter preventie van muggenbeten. Het gaat hierbij om muggenwerende maatregelen in endemische en epidemische gebieden van zonsopgang tot de schemering, vooral in de vroege ochtend en namiddag. De CDC adviseert zwangeren, indien mogelijk, hun reis uit te stellen.

• Arbobeleid

Goede voorlichting aan expats/werknemers werkzaam in endemische gebieden/landen t.a.v. preventieve maatregelen. Zie hiervoor www.lcr.nl.

• Risico voor derden

Het zika-virus is, behoudens via seksueel contact, niet direct van mens-op-mens overdraagbaar. Wel indirect via muggen die besmette mensen hebben geprikt.