Organisme:

Enkelstrengs RNA-virus, behorend tot het genus Alphavirus, Familie Togaviridae. Het virus komt voor in (sub)tropische gebieden en wordt overgedragen door muggen die overdag steken. Er bestaan drie genotypen: West-Afrikaanse type; Oost-Zuid-Centraal Afrikaanse en Aziatische type.

Het chikungunyavirus (CHIKV) werd voor het eerst beschreven in 1955. De naam “chikungunya” komt uit de taal van de Makonde in Zuid-Oost Tanzania en betekent ‘dat wat buigt’, verwijzend naar de typisch voorovergebogen houding van mensen met chikungunya door de gewrichtspijn die vaak met de ziekte gepaard gaat.

CHIKV behoord tot de groep van de arbovirussen (arthropod borne virusses ). Hiertoe behoren naast CHIKV oa dengue, tickborne encephalitis-, west Nile-, krim-Congo-, gele koorts-, zika- en het Japanse encephalitis virus.

In continentaal (Europees) Nederland komt CHIKV alleen voor als importziekte. Doordat de vector zich hier niet heeft gevestigd, lijkt het risico voor lokale transmissie vooralsnog zeer beperkt. In Europa is in de laatste jaren lokale verspreiding geweest in Zuid-Frankrijk (2011) en Italië (2007). In Caribisch Nederland is het een endemische ziekte. Zie de LCI, WHO, CDC en ECDC.

Transmissie:

Het CHIKV wordt bij de mens overgebracht door een beet van een mug die gedurende de dag steekt, behorend tot het geslacht Aedes (Stegomyia). Aedes aegypti (gelekoorts mug) en Aedes albopictus (Aziatische tijgermug), die ook dengue en zikavirus overbrengen, zijn de voornaamste vectoren.

Incubatietijd:

De incubatieperiode is 2 tot 10 dagen met een gemiddelde van 3 dagen.

Medisch beeld:

De infectie leidt in de meeste gevallen tot ziekteverschijnselen en de symptomen kunnen variëren van milde tot ernstige klachten (bv bij pasgeborenen, ouderen, immuungecompromitteerden).

Er is geen sprake van een duidelijke prodromale fase. De acute fase van de ziekte (3-10 dagen) wordt gekenmerkt door: een acuut begin met hoge koorts ≥39°C (76-100%); ernstige gewrichtspijnen (71-100%); hoofdpijn (17-74%); spierpijn (46-72%); rugpijn (34-50%); misselijkheid (50-69%); braken (4-59%); maculo-papulaire huiduitslag (28-77%); poly-arthritis (12-32%); diverse oogaandoeningen waaronder conjunctivitis (3-56%). Vaak staan de gewrichtsklachten en de huiduitslag op de voorgrond. De koorts duurt een aantal dagen tot 1 week en kan intermitterend of continu aanwezig zijn.

De acute symptomen verdwijnen meestal binnen 1-3 weken, maar de gewrichtspijnen (artritis) kunnen maanden tot jaren aanhouden (dit verschilt per regio).

Op klinische gronden is het lastig een onderscheid te maken met dengue en Zika.

Aangenomen wordt dat eenmaal blootgesteld aan CHIKV, personen een langdurige bescherming tegen een re-infectie opbouwen.

Diagnostiek:

Diagnostiek vindt meestal plaats door middel van serologie waarbij IgG en IgM antilichamen worden gemeten met behulp van een ELISA.

Werkgerelateerde diagnostiek

Het wonen in/reizen naar een endemisch gebied.

Melden beroepsziekten

Er is sprake van een beroepsziekte als een medewerker besmet wordt  tijdens (activiteiten gelieerd aan) de werkzaamheden en daardoor ziek wordt. 

Preventie

• Organisatorische & technische maatregelen

Goede voorlichting aan expats/werknemers werkzaam in endemische gebieden t.a.v. preventieve maatregelen. Zie hiervoor www.lcr.nl.

Na het doormaken van CHIKV zijn het nemen van muggenwerende maatregelen nog steeds en van extra belang; het voorkómen van muggenbeten naast het afdekken van (water)reservoirs (schotels, bloempotten, drinkwateropslag etc) in de buurt van woningen en het verwijderen van broedplaatsen

• Bestrijding bij de bron

Het vermijden van reizen naar landen waar CHIKV voorkomt. Zie hiervoor www.lcr.nl en de CDC.

• Persoonlijke beschermingsmiddelen

• Antimuggenmaatregelen, zoals een met muggenwerende olie geïmpregneerd muskietennet.

• Dragen van bedekkende kleding.
• De onbedekte huid insmeren met een muggenwerend middel dat DEET (Diethyltoluamide) bevat.
• Preventie van muggenbeten is vooral van belang in de vroege ochtend en namiddag wanneer de Aedes-muggen actief zijn.

Meer informatie over muggen-/insectenoverdraagbare infectieziekten kan worden gevonden op de LCI site.

• Therapie & vaccinatie

Symptomatisch, ontstekingsremmers en pijnbestrijding. Er is nog geen vaccin beschikbaar.

• Risicogroepen (medische kwetsbaren)

Ouderen (>65 jaar), personen met co-morbiditeit, bijvoorbeeld met reumatische of traumatische gewrichtsklachten en personen met een onderliggende chronische aandoening zoals hypertensie, diabetes mellitus, hart- en vaatziekten hebben een verhoogde kans op een ernstig beloop.

Risicoberoepen: wanneer wonend in of reizend naar gebieden waar chikungunyua voorkomt

• Arbobeleid

Goede voorlichting aan expats/werknemers werkzaam in/reizend naar endemische gebieden t.a.v. preventieve maatregelen. Zie hiervoor www.lcr.nl.

Indien er gericht met CHIKV wordt gewerkt, zie de safety data sheets.

• Risico voor derden

Het CHIKV is (behoudens verticale transmissie) niet van mens-op-mens overdraagbaar.