Beroepsinfectieziekte Lyme

Organisme:

Spirocheten behorende tot de Borrelia burgdorferi sensu lato (Bb) groep:
B. burgdorferi sensu stricto : USA en Europa; B. garinii: alleen Europa; B. afzelii: alleen Europa, vaakst in ons land aangetroffen; B. bavariensis : alleen Europa; B. spielmanii (voorlopig alleen Duitsland) en de B. ruski: alleen in Europa. Er zijn verschillende teken soorten die borrelia bevatten: In USA:I. scapularis en I. pacificus, In Azië de I.persulcatus en in Europa de I. ricinus.

Transmissie:

Verloopt via een tekenbeet met een besmette teek. In Nederland is dat de Ixodes ricinus (schapenteek).

Incubatietijd:

Stadium 1: Vroege gelokaliseerde: erytema migrans (EM)  3 dagen tot 3 maanden (meestal omstreeks 16e dag).
Stadium 2: Vroege gedissemineerde  lymeborreliose, enkele weken tot ongeveer een jaar na de infectie.
Stadium 3: Late  lymeborreliose kan maanden tot jaren na de tekenbeet optreden.

Medisch beeld:

De tekenbeet is over het algemeen pijnloos en wordt vaak niet opgemerkt.
Vroege lyme borreliose:

  • Erythema migrans (EM). Ongeveer de helft (36-63%) kan zich een tekenbeet herinneren  De lokale huidinfectie begint als een rood plekje, meestal na 3-4 dagen na de tekenbeet en bijna altijd binnen drie maanden. Lokalisatie om de grote gewrichten, tweederde op het onderlichaam. Begeleidende klachten: moeheid, hoofdpijn, myalgie, artralgie en koorts;
  • Borrelia-Lymfocytoom (2-3%) blauw grijze pijnloze nodus of plaque 1 tot enkele cms. Oorlel en helix bij kinderen, tepel of scrotum bij volwassenen.

Vroege gedissimineerde lyme borreliose

  • Multiple EM.
  • Vroege neuroborreliose:
    • (Meningo)radiculitis;
    • Meningitis;
    • Perifere facialisparese;
    • Uitval andere hersenzenuwen;
  • Lymecarditis;
  • Lyme-artritis.

Andere manifestaties zoals uveïtis, pan-ophthalmitis, hepatitis, myositis en orchitis.
Late of chronische lyme borreliose

  • Acrodermatitis chronica atrophicans (ACA). Blauwrode papier dunne huid. 30% herinnert zich een tekenbeet;
  • Chronische neuroborreliose;
  • Chronische artritis Meestal monoarthritis knie.

Hierbij moet worden opgemerkt dat de verschillende stadia in elkaar over kunnen lopen. Voor een volledig overzicht wordt verwezen naar de CBO richtlijn.

Diagnostiek:

Lyme diagnostiek is altijd een combinatie van zowel kliniek en aanvullend onderzoek. Aanvullend onderzoek alleen, of in combinatie met aspecifieke klachten leidt veelal tot onbevredigde resultaten.
De reden hiervoor is dat er met laboratorium diagnostiek geen onderscheid kan worden gemaakt tussen een acute en een doorgemaakte infectie.

Overzicht diagnostiek  (Voor een volledig overzicht zie de CBO richtlijn).

  • Serologie IgG;
  • ELISA, in het bijzonder de C6 peptide ELISA;
  • De Western Blot. Sinds de introductie van de C6 peptide ELISA, alleen in specifieke omstandigheden geïndiceerd;
  • PCR. Indicatie onder andere bij onderzoek in geval verdenking lyme artritis (synoviaal vocht);
  • Kweek. Gouden standaard. Indicatie onder andere in geval verdenking van atypische EM leasies en acrodermatis chronica atrophicans.

Werkgerelateerde diagnostiek

Zie hiervoor: LCI richtlijn Lyme CBO richtlijn; NVAB richtlijn arbeid en Lyme; Gezondheidsraad Lyme onder de loep; arbokennisnet dossier Lyme en ;Stigas;

Melden beroepsziekten

 Zie NCVB registratierichtlijn Lyme.

Preventie  
  • Bestrijding bij de bron

Niet mogelijk, besmette teken komen overal voor in een groene omgeving

  • Organisatorische & technische maatregelen

Technische maatregelen
Zijn nog in de experimentele fase.

Organisatorische maatregelen

  • De huid insmeren met een insectenwerend middel waar DEET in zit.  Voor werknemers die beroepsmatig veel buiten werken kan met permethrine geïmpregneerde kleding overwogen worden;
  • Het belangrijkste advies is om na werkzaamheden in de natuur de huid en kleding goed te controleren. Dit vooral op plaatsen waar de huid dun, warm en vochtig is, zoals in de  liesplooien en bilspleet;
  • Indien er een vermoeden is op een erythema migrans, zo spoedig mogelijk naar een arts gaan voor klinische diagnostiek en eventueel aansluitende behandeling;
  • Koeler seizoen uitkiezen (oktober tot maart bijvoorbeeld). Dit zal bij werk vaak nvt zijn;
  • Ten slotte, speciaal beleid voor zwangeren om de blootstelling zoveel mogelijk te minimaliseren.
  • Persoonlijke beschermingsmiddelen

Draag dichte schoenen, lange mouwen en een lange broek met de pijpen in uw sokken gestopt. Er is speciale werkkleding waarin de teek in een doodlopend stuk belandt. Dat is geen garantie dat u geen tekenbeet oploopt, maar maakt de kans wel kleiner. Lichte kleding doet de donkere teek eerder opvallen.

  • Therapie & vaccinatie

 Bij  een tekenbeet, de teek verwijderen met de tekentang, de beetplaats vervolgens desinfecteren van 70% alcohol en gedurende enkele maanden de huid controleren. Zie ook de RIVM toolbox

Bij optreden EM: orale antibiotica, zoals doxycycline 2 dd. 100 mg gedurende 10 dagen (contra-indicatie leeftijd <9 jaar en zwangerschap).
Voor de vroege en late lyme-borreliose gelden andere antibiotica schema’s. Hiervoor wordt geadviseerd contact op te nemen met een lyme specialist. Er is geen vaccin beschikbaar.

  • Risicogroepen (medische kwetsbaren)

Arbeidsgehandicapten.
Zwangeren: gevallen van mogelijke materno-foetale transmissie zijn gedocumenteerd. In een serie van negentien zwangere vrouwen met Lyme-borreliose werden vijf verschillende complicaties gezien, uiteenlopend van huiduitslag, prematuriteit, congenitale afwijkingen tot intra-uteriene vruchtdood. Bij zwangeren moet blootstelling aan teken geminimaliseerd worden.

  • Arbobeleid

PAGO/ PMO (Preventief Medisch Onderzoek)

Bij specifieke beroepen in een tekenrijke omgeving met een hoog risico op blootstelling, zoals bosbouw, tuinbouw, natuurbeheer etc., kan in het kader van een risico inventarisatie een PMO overwogen worden. Als onderdeel van deze PMO kan door middel van vragenlijsten en/of registratie-protocollen (het systematisch melden van tekenbeten en lymeborreliose geassocieerde huisartsbezoeken), meer inzicht worden verkregen in de prevalentie en incidentie van tekenbeten c.q. EM/lyme-borreliose en juist gebruik persoonlijke beschermingsmiddelen.

Individuele diagnostiek als PMO instrument moet met klem worden ontraden. De redenen hiervoor zijn:

  • In de diverse laboratoriumtesten kan geen onderscheid worden gemaakt tussen acute en eerder doorgemaakte infecties;
  • Op basis van de statistische borrelia test kenmerken is er een grote kans op vals positieve resultaten;
  • Ca. 75% van de infecties verloopt asymptomatisch;

In geval van een hoge omgevings-prevalentie (bijvoorbeeld in de bosbouw) is de kans op positieve testresultaten aanzienlijk, zonder dat dit zich vertaalt in enige klinische consequenties. Anderzijds geeft een positieve testuitslag vaak wel aanleiding tot ongerustheid.

  • Risico voor derden

Er is geen mens-op-mens transmissie