De epidemie van het zikavirus in Latijns-Amerika breidt zich uit. De kans op patiënten met een zikavirusinfectie, terugkerend naar Nederland neemt daardoor toe. De eerste patiënten die de afgelopen twee maanden in Nederland gediagnosticeerd zijn waren allen geïnfecteerd in Suriname.

Voor de actuele cijfers, zie de RIVM website. De eerste twee  gevallen van besmetting met autochtone transmissie zijn inmiddels vastgesteld op Curaçao. Besmettingsgevallen door middel van lokale transmissie op de overige eilanden in Caribisch Nederland (Bonaire, Saba en Sint Eustatius), Aruba en Sint Maarten hebben zich nog niet voorgedaan, maar introductie van het zikavirus is ook daar op vrij korte termijn te verwachten. Gezien het intensieve zaken- en reizigersverkeer met deze regio wordt u in dit bericht geïnformeerd over het zikavirus, de mogelijke associatie tussen zikavirusinfectie tijdens de zwangerschap en microcefalie, en mogelijkheden tot (preventieve) maatregelen. 

• Uitbreiding van de epidemie van zikavirus in Zuid- en Midden-Amerika
• Kliniek van zikavirusinfectie
• Mogelijke associatie met microcefalie en het Guillain-Barrésyndroom
• Mogelijkheden tot (preventieve) maatregelen

Bericht:

Uitbreiding van de epidemie van zikavirus in Zuid- en Midden-Amerika
Sinds 2014 is een uitbraak van het zikavirus (ZIKV) gaande in Zuid- en Midden-Amerika. Het ZIKV wordt overgebracht op de mens door steekmuggen van het Aedes (Aedes aegypti  is de voornaamste vector) geslacht, die zowel overdag als in de late namiddag/avond steken. Er zijn twee lineages van ZIKV, een Afrikaanse en Aziatische, gerelateerd aan het continent van afkomst. Deze uitbraak wordt veroorzaakt door de Aziatische lineage.
Het ZIKV heeft zich onder meer verspreid naar El Salvador, Venezuela, Colombia, Brazilië Suriname, Frans Guyana, Honduras, Mexico, Panama, Bolivia, Guyana, Ecuador, Guadeloupe, Guatemala, Paraguay, Puerto Rico, Barbados, Saint Martin, Curacao, Haïti en Martinique. In analogie aan de snelle opmars van het chikungunyavirus in Zuid- en Midden-Amerika in 2013-2014, is ook nu de verwachting dat het ZIKV zich snel zal verspreiden naar nieuwe gebieden. De kans op ‘import’ van patiënten met ZIKV in Nederland neemt daarmee naar verwachting toe. De eerste 23 patiënten terugkomend uit Suriname zijn in de afgelopen twee maanden in Nederland gediagnosticeerd. Verspreiding binnen Nederland zal zich, bij afwezigheid van de competente vectoren, naar verwachting niet voordoen. Actuele informatie over de verspreiding van het ZIKV is te vinden op de zikavirus-pagina van de RIVM-website.

Kliniek van een zikavirusinfectie
De incubatieperiode van ZIKV-infecties varieert van 3-12 dagen. De symptomen zijn meestal mild en duren gemiddeld 2-7 dagen. Asymptomatische infecties komen vaak voor, naar schatting bij 80% van de ZIKV-geïnfecteerden. De belangrijkste symptomen zijn:
- Subfebriele temperatuur (<38.5° C)
- Algemene, niet specifieke symptomen als spierpijn, algehele malaise en hoofdpijn
- Maculopapulaire huiduitslag, vaak van gezicht naar lichaam uitbreidend
- Hyperemische conjunctiva of bilaterale, non-purulente conjunctivitis
- Voorbijgaande artritis/artralgie, eventueel gepaard gaand met gewrichtszwelling in vooral de kleinere hand- en voetgewrichten (ECDC, 10 december 2015; ECDC, 24 november 2015, ECDC, 20 januari 2016).

Mogelijke associatie met microcefalie
Sinds oktober 2015 wordt in delen van Brazilië met veel ZIKV-infecties een ongewone stijging van het aantal gevallen van microcefalie bij pasgeborenen gerapporteerd. Het virus verspreidt zich sinds februari 2015 in Brazilië. Voorlopige schattingen van het Braziliaanse ministerie van Gezondheid zijn dat er in 2015 tussen de 440.000 en 1.300.000 laboratorium bevestigde gevallen zijn. Tevens rapporteerde Frans Polynesië een ongebruikelijke toename van aangeboren neurologische afwijkingen bij foetussen en pasgeborenen in 2014 en 2015. Dit deed zich voor na een uitbraak van ZIKV met 8.750 mogelijke patiënten in september 2013 tot maart 2014. Bij 4 moeders van 17 aangedane foetussen/pasgeborenen werden serologische aanwijzingen gevonden voor een ZIKV-infectie. Of er daadwerkelijk een associatie bestaat tussen een maternale zikavirusinfectie en microcefalie wordt momenteel onderzocht (ECDC 10 december 2015, WHO 1 februari 2016). 

Van het Guillain-Barrésyndroom is bekend dat het geassocieerd is met een voorafgaande virale of bacteriële infectie. Een associatie van dit syndroom met ZIKV-infecties op Frans Polynesië en in Brazilië en een aantal andere landen uit deze regio wordt momenteel ook onderzocht.  

Wat betreft reizigersadviezen is informatie te vinden op de website van het Landelijk Coördinatiecentrum Reizigersadvisering (LCR).  De LCR vermeldt actuele informatie rond het ZIKV op haar website. (https://www.lcr.nl/)

Bedrijfsgeneeskundige overwegingen

Er zijn sterke aanwijzingen dat er alleen sprake van een verhoogd gezondheidsrisico is als aan de volgende criteria is voldaan:

1. De werkneemster zwanger is;
2. Of sprake is van een actuele zwangerschapswens;

Én daarnaast:

1. Werkzaamheden worden verricht in een van de risicolanden;
2. Of voornemens hebben deze risicolanden binnenkort te bezoeken in het kader van het werk.

Vanuit het voorzorgsprincipe worden werkneemsters die voldoen aan bovenstaande criteria geadviseerd niet naar deze landen af te reizen.

Werkgevers of expat-organisaties worden geadviseerd hun risico-inventarisatie en -evaluatie te actualiseren, waarbij meegewogen moet worden dat werknemers te allen tijde recht hebben op veilige en gezonde arbeidsomstandigheden. Voor een overzicht van relevante wetgeving, zie de KIZA website.

Indien er desondanks toch dwingende redenen voor een zwangere werkneemster, of werkneemster met zwangerschapswens, zijn om af te reizen naar één van de risicolanden dan wordt het volgende geadviseerd:

1. Zorg voor goede voorlichting over ZIKV, de risicogebieden, gezondheidsrisico’s en belang van muggenwerende maatregelen. Werknemers kunnen zelf informatie vinden bijvoorbeeld op de rivm website;
2. Laat de zwangere werkneemster, eventueel met haar partner, de risico’s bespreken met de huis- of bedrijfsarts;
3. Wat betreft een zwangerschapswens; een maand na terugkomst is, na eventuele besmetting, het virus niet meer in het lichaam aanwezig en kan het virus niet meer worden overgedragen.
4. Geef goede instructie over het optimaal gebruik van muggenwerende maatregelen, óók overdag en stel middelen hiervoor beschikbaar(voor meer informatie zie LCR);
5. Zorg voor optimale arbeidsomstandigheden en huisvesting. Bijvoorbeeld  werk- en woonruimte met een optimaal klimaatsysteem en/of muggenwerende ramen/ruimtes;
6. Als werknemers bij terugkomst ziek worden dienen zij hun arts te informeren dat zij gereisd hebben in gebieden waar het zikavirus voorkomt en mogelijk zijn blootgesteld.

Werkneemster die reeds werkzaam zijn in één van de risicolanden dienen in overleg met huisarts, verloskundige en/of bedrijfsarts advies op maat te krijgen.

Informatiebronnen

Naast de websites van het RIVM, LCR, ECDC, CDC, en kunt u op de KIZA website een Zikavirus BAH-kaart aantreffen.

De ECDC publiceert regelmatig Rapid Risk Assessments over het zikavirus: RRA ECDC