Beroepsinfectieziekte Scabiës

Organisme:

Scabiës of schurft is een besmettelijke huidaandoening die wordt veroorzaakt door de schurftmijt Sarcoptes scabiei (var hominis). De vrouwelijke volwassen vorm graaft gangetjes in de opperhuid van de mens. Een ernstige zeer besmettelijke variant is de Scabiës crustosa, ook wel norvegica genoemd. In de literatuur maakt men onderscheid tussen “gewone” en “crusteuze” scabiës.

Een gewone scabiës kan overgaan in een meer schilferende, meer infectieuze crusteuze vorm. Deze crusteuze vorm is zéér besmettelijk; besmetting treedt al op bij vluchtig contact, via besmette voorwerpen of (sporadisch) via aerogene weg (huidschilfers zitten vol mijten). Gewone scabiës is relatief minder besmettelijk; besmetting treedt alleen op na langdurig of regelmatig intensief huid-huidcontact.  Zie voor meer informatie de LCI richtlijn Scabiës.

Transmissie:

Direct huid-huidcontact tussen twee mensen (>15 minuten) en, in mindere mate, via besmette kleding en beddengoed. Scabiës kan, in zeldzame gevallen, ook een zoönotische oorsprong hebben. Transmissie voor de crusteuze vorm ligt dus wel anders (vluchtig contact etc).

Incubatietijd:

Jeukende huidklachten beginnen gemiddeld 2-6 weken na een eerste besmetting, bij een volgende besmetting treedt de jeuk al na een paar dagen op.

Medisch beeld:

Een van de belangrijkste symptomen van gewone scabiës is nachtelijke jeuk, veroorzaakt door een allergische reactie op de mijt. Op de huid kunnen blaasjes en rode bultjes ontstaan. De jeuk is in bed en bij warmte het ergst. Naast jeuk op de plekken waar de mijten zitten kan er een meer algemeen jeukende uitslag ontstaan die vaak verspreid over het hele lichaam voorkomt.

Kenmerkend zijn de gangetjes die de mijt graaft op voorkeursplaatsen: tussen de vingers, zijkanten en plooien van de handpalm, buigzijde van de pols, strekzijde van de ellebogen, de mediale voetrand, enkel en wreef.

Crusteuze scabiës wordt gekenmerkt door huidbeschadigingen met een sterk verdikte hoornlaag (hyperkeratose), papels en noduli (knobbeltjes) op met name de extremiteiten. In dit geval is er een enorme infestatie en daarmee sprake van een hoge graad van besmettelijkheid.
Scabiës vraagt gerichte behandeling ter voorkoming van uitbreiding van klachten en van besmetting van anderen. Zie verder de LCI richtlijn Scabiës.

Diagnostiek:

In het algemeen is een ervaren dermatoloog nodig om een mijt te vinden. Soms kan een mijt met behulp van een naald uit het eind van een gangetje worden gehaald. Scabiës crustosa is microscopisch gemakkelijk aan te tonen: in vrijwel elke huidschilfer zijn de mijten aantoonbaar.
Anamnese, klinisch beeld (krabeffecten etc) en jeuk maken de diagnose waarschijnlijk (maar niet bewezen).

Werkgerelateerde diagnostiek

Indien er sprake is van scabiës bij personen die zijn blootgesteld aan een wel of niet bekende bron (index patiënt(en) of casus(sen)), dient de GGD geïnformeerd te worden, zodat er eventueel bronopsporing kan worden gedaan, contact onderzoek, eventueel aangevuld met behandeling van de index patiënt en het preventief behandelen van potentieel blootgestelden. Indien het werknemers betreft kan de bedrijfsarts dit coördineren en de werknemers behandelen en begeleiden.

Melden beroepsziekten

Er is sprake van een beroepsziekte als een medewerkers besmet wordt door onbeschermd contact tijdens de werkzaamheden en daardoor ziek worden. 

Preventie  
  • Bestrijding bij de bron

In de (gezondheids)zorg is dat niet altijd mogelijk.

  • Organisatorische & technische maatregelen

Goede voorlichting aan werkgevers en werknemers. Dit vooral in branches en afdelingen waar er met risicogroepen en/of potentieel besmet beddengoed/materialen/kleding wordt gewerkt, zoals:

  • Gezondheidszorg inclusief ambulancezorg
  • Zorginstellingen (verpleeghuizen)
  • Daklozen- en asielzoekersopvang, drugsverslavingszorg (inclusief vrijwilligers)  
  • SOA zorg/seksindustrie
  • Gemeentelijke overheden: ontruiming vervuilde woningen
  • Uitvaartbranches
  • Militairen in risicogebieden
     
  • Schoonmaakbedrijven
  • Wasserijen/linnenkamers
  • Reizigers-expats/vluchtelingenopvang/ontwikkelings-/ramphulpverleners
  • Persoonlijke beschermingsmiddelen

Handschoenen, barrièreschorten

  • Therapie & vaccinatie

Scabiës is goed te behandelen met een speciale crème. 12 uur na een effectieve behandeling is iemand met gewone scabiës niet meer besmettelijk. Voor de crustosa zijn meerdere behandelingen nodig voordat de patiënt niet meer besmettelijk is. Er is geen vaccin.

De behandeling van scabiës berust op de volgende pijlers:

  • De gelijktijdige behandeling van de patiënt en alle contactpersonen met een scabicide middel. Dit is bij gewone scabiës bijna altijd voldoende en dus de belangrijkste maatregel. Voor behandeling van groepen, zie bijlage III LCI richtlijn.
  • Het wassen of luchten van kleding en beddengoed van patiënt en contactpersonen. Hiermee wordt de kleine kans op (her)besmetting gereduceerd. Voor hygiënemaatregelen, inclusief reinigen van kleding, zie bijlage II, LCI richtlijn.
  • Het huishoudelijk schoonmaken van de omgeving (alleen bij crustosa).
  • Jeukvermindering. Scabiciden zijn de enige effectieve middelen om jeuk te verminderen.

Er zijn in Nederland momenteel 3 middelen verkrijgbaar, namelijk: permetrine (Loxazol®) 5%-crème, benzylbenzoaatsmeersel 25% FNA of ivermectine . Voor meer achtergrondinformatie, zie bijlage I LCI scabiës richtlijn.

  • Risicogroepen (medische kwetsbaren)
  • immuno-incompetent zijn bijvoorbeeld psychogeriatrische patiënten, personen met HIV/diabetes en comateuze patiënten;
  • incontinent zijn, een verstandelijke handicap hebben of een hersenbeschadiging;
  • in een terminale fase verkeren, ongeacht de onderliggende ziekte;
  • immuno-incompetent zijn ten gevolge van medische behandeling met bijvoorbeeldimmuunsuppressiva of corticosteroïdpreparaten.

Bij medisch kwetsbare werknemers zoals werknemers met pre-existente huidafwijkingen, diabetes mellitus, hiv en werknemers die met corticosteroïden, immuunsuppressiva of cytostatica behandeld worden, kunnen complicaties ontstaan.
In de zorg zijn alle medewerkers at risk voor een scabiësinfectie en een mogelijke vector voor alle patiënten die zij verzorgen.

  • Arbobeleid

Bij het doormaken van een infectie mogen tot minimaal 12 uur na behandeling geen persoons- of patiëntgebonden taken worden uitgevoerd.

Bij werknemers bij wie preventieve behandeling niet mogelijk is of die behandeling weigeren kan (in overleg met de bedrijfsarts) voor een periode van 6 weken naar ander werk gezocht worden. Dit geldt voor mensen die zich in de incubatieperiode bevinden.

  • Risico voor derden

Vooral de crusteuze vorm is besmettelijk voor derden.